Cenâbî Ahmed Paşa'nın Hayatı, Hayratı ve Eserleri

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2020

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Fatma ATLIHAN

Danışman: Hüseyin Çınar

Özet:

Ahmed Paşa,"Cenâbî", "Hayâlî", "Hayâtî" lakapları ile de meşhur olan ve Anadolu beylerbeyliği görevinde de bulunan XVI. yüzyıl Osmanlı devlet adamlarındandır. Küçük yaşta Topkapı Sarayı, Enderun Mektebi'ne giren Ahmed Paşa, burada eğitimini ve terbiyesini tamamlamış ve çeşitli vazifeleri yerine getirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman'ın saltanat yıllarında, yaklaşık yirmi yıl Anadolu beylerbeyliği görevinde bulunmuştur. Ahmed Paşa'nın beylerbeyi olduğu yıllarda, Anadolu beylerbeyliğinin merkezi Ankara'dır. Çevresinde dürüst ve güvenilir biri olarak bilinen Ahmed Paşa, âdil, ince ruhlu ve sanatsever bir şahsiyet olarak tanınmaktadır. Kanuni'nin oğulları arasında çıkan taht mücadelesinde etkin rol oynayan Ahmed Paşa'nın, Kanun Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Mustafa'nın kızı Nergisşah Sultan ile evlendiği yönünde görüşler mevcuttur. Yaygın lakabı "Cenâbî" olan Ahmed Paşa, edebî kişiliği ile de öne çıkmaktadır. Paşa'nın bir de Divan'ı bulunmaktadır. Şiirlerinde Cenâbî ve Harfî mahlaslarını kullanmıştır. Ahmed Paşa, uzun bir süre beylerbeylik yaptığı Ankara'da, Mimar Sinan ya da onun ustaları tarafından yapıldığı kabul edilen, halk arasında ve arşiv kayıtlarında "Cenâbî Ahmed Paşa", "Hayâlî Ahmed Paşa", "Hayâtî Ahmed Paşa", "Yeni Cami" gibi adlarla anılan camiyi yaptırmış ve onun etrafında bir takım hayratın oluşmasına vesile olmuştur. Paşa'nın hayratı içinde hamam, çeşme ve türbe yer alırken, daha sonra avlu içerisine inşa edilen Mevlevîhâne ile bu yapılar topluluğu bir külliye görünümünü almıştır. Ahmed Paşa'nın buradaki hayrata ve özellikle camiye ait doğrudan bir vakfiyesine ne Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde ne de Devlet Arşivleri Başkanlığı'nda rastlanmıştır. Ancak cami ve türbe ile ilgili çeşitli zamanlarda kurulan, özellikle camideki görevlendirme ve tamirlerle ilgili vakıflara rastlanmaktadır.