Research Information System
Hiperlink, İstanbul, 2022
Toplum içindeki tüm bireyler gereksinimler konusunda eşittir ve bilgiye erişim önemli bir demokratik insan hakkıdır. Bilgiye eşit erişim özgürlüğü demokratik toplumların temelidir. Özel gereksinimli bireyler de toplumun her bireyi gibi bilgiye erişme, fırsat eşitliği, toplumsal yaşama, faaliyetlere ve etkinliklere katılma konusunda diğer vatandaşlarla aynı haklara sahiptir. Ancak, bu haklar ulusal veya uluslararası yasal düzenlemelerle garanti altına alınmış olsa da, çoğunlukla uygulamada, özel gereksinimi olan bireylerin söz konusu haklardan yeterince yararlanmadığı belirtilebilir.
Özel gereksinimli bireyler; sağlık, eğitim, bilgi, istihdam, toplumsal destek gibi alanlarda toplumun büyük çoğunluğunun sahip olduğu olanaklara sahip değildirler veya bu olanaklara erişimlerinin önünde birtakım engeller bulunmaktadır. Hastanelerde, çeşitli bakım tesislerinde, cezaevinde bulunan insanlar, evsizler, görme engelliler, fiziksel engelliler, işitme engelliler, bilişsel ve zihinsel engelliler ve disleksi hastalığı olan bireyler ise özel gereksinimi olan gruplardan sadece bazılarıdır.
Değişen toplumsal beklentiler kuşkusuz günümüzde kütüphanelerin toplumsal yaşamdaki rolünü de etkilemiştir. Bu etki, yaşam boyu öğrenme ve sosyalleşme merkezleri haline gelmesi, toplumun tüm kesimleri gibi engellilerin de bilgi gereksinimlerini karşılama ve sosyal yaşama katkıda bulunma konusunda kütüphaneleri zorlamaktadır. Özel gereksinimli birey ve gruplara yönelik hizmetler kuşkusuz kütüphaneler için yeni bir hizmet alanı değildir. Ancak toplumun değişen gereksinimleri, bu paydaş gruplar için yeni yaklaşım ve hizmetlerin geliştirilmesini ve sunulmasını gerektirmektedir.
Bu yüzden, sosyal açıdan kapsayıcı kuruluşlar olarak kütüphaneler; yaş, cinsiyet, ırk veya engel gözetmeksizin tüm bireyler için erişilebilir olmalı ve bireylerin gereksinimlerine uygun olarak hizmet verebilmelidir. Çünkü geniş bir ağ ve hizmet yelpazesine sahip olma özelliğinden dolayı kütüphaneler, sosyal dışlanmayı azaltmak için çeşitli faaliyetlere katılımı sağlayan, açık, kapsayıcı ve herkes için erişilebilir eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Toplumsal beklenti ve gereksinimler doğrultusunda kapsayıcı kütüphane hizmetleri sunulması sosyal adaletin desteklenmesini de sağlamaktadır. Bundan dolayı kapsayıcı bir kütüphanenin; bilgilendirici, eğitici, kültürel ve toplumsal işlevlerini sosyal sorumluluk bilinciyle yerine getirdiğini, sunduğu hizmetlere toplumun her kesiminden birey ve topluluk üyelerinin erişebildiğini, dolayısıyla sosyal adalet yoluyla topluma katma değer sağladığını ve dışlanmış insanları sosyalleşmeye teşvik ettiğini söylemek mümkündür.
Kapsayıcı kütüphaneler aynı zamanda yerel topluluklar ve çeşitli kuruluşlarla iş birliği içinde hareket ederler. Toplumsal yapıdaki kapsayıcı diğer kuruluşlardan farklı olarak, kapsayıcı kütüphane kavramı paydaşlarının çeşitliliğine odaklanmakta, bu durum paydaş gereksinim ve beklentilerinin sürekli olarak araştırılmasını da zorunlu hale getirmektedir.
İşte bu noktalardan hareketle, ‘özel gereksinimi olan bireylerin bilgiye erişimi’ ana teması altında hazırlanan eser; bilgi ve belge yönetimi alanının yanı sıra özel eğitim, rehabilitasyon, müzecilik, mimarlık, yönetim ve bilişim sistemleri, sosyal hizmet gibi ana tema ile ilişkili diğer disiplinlerden çalışmaları içermekte ve disiplinler arası bir bakış açısı ortaya koymaktadır.
Kapsamı ve konusu itibariyle ‘öncü’ bir çalışma niteliği taşıyan eseri oluşturan, otuz sekiz yazar imzalı yirmi yedi makale, temel konuları ele alınarak oluşturulan dört bölüm dâhilinde sunulmuştur. Yazarlar, söz konusu alanları akademide ve sahada başarıyla temsil eden uzman isimlerdir.
Ekip çalışmasının önem ve değerine gönülden inanan editörler olarak uzun ve titiz bir çalışma süreci sonucunda ortaya çıkan bu eserin, kapsamında yer alan konulara dikkat çekebilmesini, farkındalık oluşturmasını, sorunlara çözüm, yeni uygulamalara ve çalışmalara esin kaynağı/vesile olabilmesini dileriz. Bilgi ve belge yönetimi alanında görev yapan bilgi profesyonellerine, akademisyenlere, alanımızda öğrenim gören öğrencilere ve konuya ilgi duyan herkese başvuru kaynağı olabilmesini ümit ederiz.
Katkılarıyla ortak eserimizi zenginleştiren kıymetli yazarlarımıza ve meslektaşlarımıza özel olarak teşekkürü borç biliriz. Eserimizi, profesyonel bir yaklaşımla yayına hazırlayarak bilgi ve belge yönetimi alan yazınına kazandıran Hiper Yayın Ailesi’ne ve bu eserin hazırlanması sürecinde kendilerine olması gerektiği kadar zaman ayıramadığımız ailelerimize destekleri için gönül dolusu teşekkürlerimizi sunarız.