Research Information System
Uluslararası 2. Mavişehir Mersin Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Mersin, Turkey, 3 - 06 May 2025, pp.118-119, (Summary Text)
Muhammed ‘Aytânî (1926-1988) roman ve hikâye yazarı, çevirmen ve edebiyat eleştirmeni kimliğiyle Modern Lübnan Edebiyatı’nın seçkin edebiyatçılarından biridir. Küçük yaşlardan itibaren edebiyata ilgi duyan ‘Aytânî, bu alandaki eğilimi üzerine yönelerek Lübnan edebiyatında derin ve kalıcı bir iz bırakmıştır. İlerici Edebi Hareketin öncülerinden olan ‘Aytânî 1950-1970 yılları arasında pek çok Arap aydını ve edebiyatçının da takdirini kazanmıştır. O dönemde entelektüel aydınlanma düşüncesinin bayraktarlığını yapan ‘Aytânî demokrasi, sosyalizm, milliyetçilik, varoluşçuluk gibi konuları ele alan çok sayıda kitabı Arapçaya çevirmiştir. Muhammed ‘Aytânî çeviri alanında katkılarının yanı sıra edebiyatın pek çok türünde de eserler vermiştir. Edebi çalışmalarını ilk kez 1941 yılında el-Mecelletu’l-Medresiyye adlı dergide yayınlayarak edebiyat dünyasına adım atmıştır. İçinde yaşadığı toplumun sorunları üzerinde durarak okuru düşünmeye sevk eden ‘Aytânî sanatını topluma hizmet edecek şekilde yapılandırmıştır. Çoğunlukla hikâye kahramanlarını sıradan insanlardan seçen ‘Aytânî, onların gündelik hayatlarından kesitler sunduğu, tükenmez hayal gücüyle kurguladığı hikâyeleriyle yerli ve gerçekçi bir ton yakalamayı başarmıştır. Kendi deyimiyle tarihiyle, kökleriyle iç içe, toprağına ve denizine bağlı, acı ve hayallerle hemhal olmuş, işgallere ve sömürge güçlerine karşı direnen, bağımsızlık uğruna mücadele eden, zulme başkaldıran bir halkın öyküsünü yazmıştır. Derin duyarlılığını betimleme sanatındaki ustalığıyla harmanlayarak anılarındaki Beyrut’u samimi bir şekilde yaşatma gayesi gütmüştür. Güçlü gözlem yeteneğiyle okurun da bilhassa hissettiği ‘Aytânî’yi büyüleyen şey, çocukluğundan beri zihninde ve kalbinde kalanlardır: Deniz, balıkçıları ve balıkları; çınar, dut ve incir ağaçları; haritası ve yer adları değişmiş olan doğduğu mahallenin sokaklarıdır. Eski Beyrut’a ve özellikle Ra’s Beyrut mahallesine duyulan özlem çoğu hikâyesinde kendini aleni bir şekilde gösterir. Mizahi yön ‘Aytânî’nin çoğu hikâyesinde vazgeçemediği bir diğer unsur olarak karşımıza çıkar. Bu çalışmada, Muhammed ‘Aytânî’nin hikâyelerinde ele aldığı Arap dünyasının ve Lübnan’ın siyasi meseleleri, aşk, adet ve gelenekler, köy, milli meseleler, sosyal tabaka farkı, yoksulluk, yozlaşma gibi çeşitli temalara değinilmiştir. Anlatma, gösterme, bilinç akışı, diyalog, iç monolog, leitmotiv ve flashback gibi hikâyelerinde kullandığı farklı anlatım tekniklerinin yanı sıra dil özellikleri üzerinde durulmuştur.