Research Information System
2. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu, Ankara, Turkey, 27 - 31 August 2022, vol.1, no.28, pp.1
Barış inşası kavramı literatüre 1992’de dönemin BM genel başkanı Boutros Boutros-Ghali tarafından kaleme alınan ‘An Agenda for Peace’ raporuyla literatüre girmiştir. Kavram, klasik çatışma çözümü misyonlarına ek olarak uzun süreli olarak çatışmış tarafların ortak değerler üzerinden yeniden bir toplum inşa etmesinin kültür, eğitim, hukuk vb. boyutları ile sürdürülebilir barışın sağlanmasını kapsar. Bu bağlamda çalışmanın temel problemi, barış inşası kavramının din sosyolojisi bakış açısı ile değerlendirilmesidir. Sosyolojik olarak dinin boyutları ve dinden kaynaklı toplumsal gruplar barış inşası ve din ilişkisinde kesişim kümesidir. Bu yönüyle barışı yeniden tanımlayan, barışın aktörlerini çeşitlendiren, çözüm veya engel teşkil eden toplumsal olgu olarak din ve barış ilişkisinin ortaya konulması önem arz etmektedir. Şiddetin, çatışmanın ve barışın kaynağından, aktörlerinden bahsedilebilir. Burada aktör kavramı ile çatışan kişiler veya gruplar kastedilir. Bu yönüyle çatışma ve barış süreçlerine dair yapılacak bir araştırmanın kapsamı hem bireysel hem de toplumsal yönleri ihtiva eder. Bu çerçevede çalışmanın amacı din sosyolojisi biliminin barış ve din ilişkisi boyutuyla barış inşası çalışmalarına hangi katkıları sunabileceğini tartışmaktır. Sosyal bilimler bireye ve topluma dair sistematik incelemeler vasıtası ile aynı zamanda çatışmanın kaynağına dair görüşlerde ileri sürmektedirler. Din sosyolojisi bilimi ise dinin tanımı, dindarlığın boyutları, sekülerleşme, küreselleşme, toplumsal değişme vb. gibi toplumun ve dinin ilişkiye girdiği noktalarda gerçekleştirdiği araştırmalar ve ortaya koyduğu bulgularla barışın inşa edilmesinde dinin rolünü anlayıcı veya açıklayıcı çalışmalarla betimler. Din, bir öğretiler seti oluşu, maneviyatın kaynağını teşkil etmesi, davranışı oluşturan pratik yanı, zihniyet oluşturan söylem geliştirme boyutu ve ötekini belirleyen sınırları ile kişilerin toplumsal pratiklerinde başat bir rol üstlenmektedir. Bu çerçevede kişiler, gruplar, kurumlar arasında ve toplumsal süreçler içerisinde ortaya çıkan çatışma temelli ilişkilerde dinin rolü doğal olarak din sosyolojisi disiplininin araştırma sahasına girmektedir. Sosyolojinin bir alt disiplini olan din sosyolojisi bilimi özellikle modernleşme süreçlerinde meydana gelen yatay ve dikey toplumsal değişimi sadece işlevselci bir perspektifle ele almamakta, sistematik din sosyolojisinin yöntemini takip ederek bu süreçlerde dinin toplumsal çatışmalardaki rolünü de incelemektedir. Mikro düzeyde kişiler arası değer bazlı, orta düzeyde farklı dini grup, kurum aidiyetleri üzerinden ve makro seviyede ise uluslararası ve bölgesel silahlı çatışmalarda dinin rolünün anlaşılması çatışma araştırmalarında din sosyolojisinin misyonunun sınırları gün geçtikçe genişletmektedir. Çalışma, din sosyolojisi ve barış inşası ilişkisini nitel araştırma yöntemini takip ederek inceler. Barış inşası ve din ilişkisi ile ilgili literatürde yapılmış çalışmalar üzerinden değerlendirmeler gerçekleştirilecektir.