Research Information System
BAIBU-ICASTIS (International Congress On Academic Studies In Translation And Interpreting Studies), Bolu, Turkey, 29 September - 01 October 2022, pp.37, (Summary Text)
The
act of translation is one of the areas affected by technological developments. As technology affects
every aspect of life, accelerates it, and changed the practice of professions,
it has also changed the working habits of translators. In this context, the
question of how to eliminate the human factor in translation has been discussed
for more than half a century, and this aim has been tried to be achieved
through computers and software. In fact, the main problem here is to ensure
that the translation is carried out as quickly as possible, rather than the
existence of the human subject. With the realization of the fact that the act
of translation cannot be practised independently of the human subject in the
following process, studies have been carried out on how to minimize human
effort in translation and thus speed up translations. Within this context, in
this study, the development process of machine translations (MT) is briefly
covered, information about different MT programs is given and
their success in various types of text sections is examined. In the frame of
this topic, the MT programs such as Google translate, Yandex translate, Microsoft
Bing, and Reverso.net are compared.
Keywords: machine translation,
technology, Google translate, Yandex translate, Microsoft Bing, Reverso.net
Çeviri edimi, teknolojik gelişmelerin etki ettiği alanlardan birisidir. Teknoloji, hayatın her alanına etki ettiği, hız kazandırdığı, mesleklerin uygulama biçimlerini değiştirdiği gibi çevirmenlerin çalışma alışkanlıklarını da değiştirmiştir. Bu bağlamda fiili olarak yarım asrı aşkın süredir, çeviri üzerinde insan faktörünü nasıl ortadan kaldırırız sorusu üzerine tartışılmış, bilgisayarlar ve yazılımlar aracılığıyla bu amaç gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Aslında burada temel sorunsal insan öznesinin varlığından ziyade, çevirinin mümkün olduğunca daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. İlerleyen süreçte insan öznesinden bağımsız bir çeviri eyleminin gerçekleştirilemeyeceğinin kavranması üzerine, çeviride insan çabasının nasıl en aza indirilebileceği ve bu sayede çevirilere hız kazandırılabileceği üzerine çalışmalar yürütülmüştür. Bu amaç doğrultusunda, doğrudan girdilerin çevirisini sunan makine çevirisi (MÇ) programları, çeviri bellekleri, terminoloji veri tabanları, bilgisayar destekli çeviri programları, proje yönetim araçları gibi birçok araç ve uygulama geliştirilmiştir. Bu bağlamda bu bildiride, kısaca makine çevirisinin tarihine, temel çalışma prensibine değinilecek olup, en temelde dört adet makine çevirisi programının (Google çeviri, Yandex çeviri, Microsoft bing çeviri, Reverso.net) özelliklerinden bahsedilecek ve bir sonraki adımda ise bunların farklı metin türü kesitleri karşısındaki başarıları değerlendirilecektir. Konu başlığına ilişkin gerekli araştırmalar yapılmış, metin kesitleri sırasıyla teknik, edebiyat, günlük dil ve tıp gibi alanlardan rastgele örneklem şeklinde alınmıştır. Belirlenen cümleler çeviri programlarında çevrilmiş, ham çeviri çıktıları tablolar üzerinde gösterilmiş ve devamında bu çıktılar üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bir başka ifadeyle, çeviri programlarının aynı metin türlerini nasıl çevirdikleri üzerine çeviri eleştirisi yapılmıştır. Buna göre programların genel olarak teknik çeviri ve tıp çevirisinde kabul edilebilir, nitelikli çeviriler sundukları, buna karşın edebiyat, günlük dil ve deyimsel ifadelerin çevirisinde insan müdahalesine büyük oranda ihtiyaç duyulduğu saptanmıştır. Kelimelerin temel anlamlarıyla kullanılması, cümlelerin kurallı yapıya sahip olması ve kısa olması, tıp dilindeki çoğu kelimenin ödünç alma stratejisiyle Türkçe’ye aktarılabilmesi programların teknik çeviri ve tıp çevirisi alanındaki başarılarının nedenleri olarak sıralanabilir. Buna karşın edebiyat alanında, uzun ve devrik cümle yapılarının bulunması, yazarın biçemi, ağdalı dil kullanımı, günlük dil ve deyimsel ifadelerin söylem boyutunun ağır basması, göndermelerin çok bulunması gibi nedenlerden dolayı MÇ programları teknik çeviri ve tıp çevirisindeki aynı başarıyı bu alanlarda yakalayamamaktadır. Benzer konu başlığı altındaki diğer çalışmalara bakıldığında, çalışmaların genellikle bahsi geçen programları kendi içinde değerlendirdikleri görülmektedir. Bu çalışmada ise MÇ programlarının aynı türdeki girdilere karşı verdikleri tepkiler değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çeviri teknolojisi, makine çevirisi, çeviribilim, teknoloji.