Ne Yaptığım mı Ne Söylediğim mi? Okul Öncesi Çocuklarda İşlemsel ve Bildirimsel Üstbilişin Sosyal Problem Çözme Stratejileri Üzerindeki Etkileri

Kasap E. Z., Ünal G.

6. Ulusal Psikoloji Lisansüstü Öğrencileri Kongresi, Ankara, Turkey, 7 - 09 June 2024, pp.58

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Ankara
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.58
  • Ankara Yıldırım Beyazıt University Affiliated: Yes

Abstract

Okul öncesi dönem, akran etkileşiminin geliştiği ve çocukların bu etkileşimlerden doğan anlaşmazlıkları yapıcı yollarla çözmeyi pratik etmeye başladığı önemli bir dönemdir. Önceki araştırmalar, üstbiliş ile sosyal problem çözme becerileri arasında olası bir ilişki önermiş ancak bu iddiayı destekleyecek ampirik kanıtlar sunmamıştır. Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönem çocuklarının üstbiliş becerilerinin sosyal problem çözme stratejileriyle ilişkisini araştırmaktır. Çalışmaya yaşları 51 ile 70 ay arasında (Ortay = 60.16, SSay = 6.33) değişen 30 çocuk katılmıştır. Üstbiliş, bir bulmaca çözme görevi bağlamında iki farklı ölçüm aracı kullanılarak değerlendirilmiştir. Çocukların bulmacayı çözerken sergiledikleri işlemsel üstbiliş (procedural metacognition) davranışları; izleme, kontrol, izlemede başarısızlık ve kontrolde başarısızlık olmak üzere 4 farklı başlık altında sınıflandırılmış ve bulmaca görevine özgü İşlemsel Üstbiliş Davranışlarını Kodlama Manueli (ProMeta) geliştirilmiştir. Üstbiliş davranışları Mangold Programı kullanılarak kodlanmıştır. Bulmaca göreviyle ilgili bildirimsel üstbilişi (declarative metacognition), bir diğer deyişle, çocukların bulmacayı çözerken sergiledikleri üstbilişsel davranışlarını söze dökme becerilerini (örn., bulmacayı çözerken kullanılan stratejilerin bilgisi) değerlendirmek için Üstbiliş Bilgisi Mülakatı kullanılmıştır. Sosyal problem çözme stratejileri (uzlaşmacı veya boyun eğen/kendine hizmet eden stratejiler), bu çalışma kapsamında geliştirilen, pilot çalışma ile etkisi istatistiksel olarak test edilmiş ve akran anlaşmazlığını tasvir eden 3 senaryoya verilen çözümlerin nitel analizi yoluyla değerlendirilmiştir. Sonuçlar, bildirimsel ve işlemsel üstbiliş arasında pozitif ancak anlamlı olmayan bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre, işlemsel üstbilişin değil ancak bildirimsel üstbilişin okul öncesi çocukların sosyal sorunlara uzlaşmacı çözümler üretme becerisini anlamlı ölçüde yordadığını göstermiştir. İzleme davranışlarının başarısız olması, akran anlaşmazlıklarına boyun eğen/kendini düşünen stratejiler üretmeyi anlamlı ölçüde yordamıştır. Genel olarak, bu çalışmanın sonuçları, bildirimsel üstbilişin, yani çocuğun kendi düşüncelerini izlemesi ve bu düşünceler eşliğinde davranışını değiştirmesi gibi üstbilişsel becerileri sergilemesinin değil, bunları sözel yolla açıklayabilmesinin sosyal problemlere uzlaşmacı çözümler getirmenin önemli bir yordayıcısı olduğunu göstermiştir. Çalışmanın yöntemsel ve kuramsal açıdan literatüre özgün katkılarının olduğu düşünülmektedir.