Research Information System
Yeni Türkiye, no.105, pp.430-436, 2019 (Peer-Reviewed Journal)
Kur’an’ın Türkçe çevirileri ve tefsirleri, Türkçenin tarihsel söz varlığı, anlambilimi ve sözlükçülük araştırmaları açısından en güvenilir kaynaklardan görülür. Çevirenlerin dini konulardaki hassasiyeti nedeniyle ve yanlış çeviri yapma kaygısıyla sözcük, tamlama, deyim ve bir takım ibarelerin Türkçedeki en doğru karşılıklarının verildiği kanaatindeyiz. Din dışı eserlerin çevirisinde çevirmenler daha serbest çeviri hatta zaman zaman yeniden uyarlama, eksiltme, kısaltma, ekleme vb. farklılıklar yapabilirken; söz konusu dini bir eser olduğunda aslından sapmamışlardır. Kur’an’ın bugüne kadar değişmeden gelen bir metin olması, çevirilerdeki sözcüklerin asıl anlamlarının Arapçalarıyla karşılaştırmaya imkan vermiştir. Bu da tarihsel söz varlığının zengin bir biçimde ortaya konması için büyük fayda sağlamaktadır. Kur’an-ı Kerim’in Doğu Türkçesine, satır altı tercüme veya tefsirli tercümeler şeklinde, XII.-XVI. yüzyıllar arasında çok sayıda çevirisi bulunmaktadır. Karahanlı Türkçesinin geç dönemlerine ait olduğu düşünülen Orta Asya Kur’an Tefsiri, Anonim Tefsir gibi adlarla anılan Leningrad Asya Müzesi Kitaplığındaki tercüme bu bildirinin konusudur. Bu tercüme, ayet ve surelerin bazı hadis, kıssa ve hikayelerle açıklanması nedeniyle, ilim çevrelerinde “tefsir” diye adlandırılmıştır. Bu Kur’an tercümesi Zeki Velidi Togan tarafından Özbekistan’ın Karşi şehrinde bulunarak Rusya’daki Asya Müzesine teslim edilmiştir. El yazması bugün Saint-Petersburg şehrindeki kısa adı ивр ран olan Институту восточных рукописей (Institute of Oriental Manuscripts) kütüphanesinde muhafaza edilmektedir. Geç dönem Karahanlı Türkçesi özelliklerinin görüldüğü bu önemli Kur’an çevirisi nüshasının bütünüyle metin yayını olarak yayımlanması Halil İbrahim Usta tarafından yapılmıştır: Halil İbrahim Usta (2011), Orta Asya Kur’an Tefsiri (Metin- Tıpkıbasım), Ankara. Bu bildiride bahsedilen metin yayınından yola çıkılarak, Orta Asya Kur’an Tefsiri metni ve söz varlığındaki dikkat çeken ögeler, Karahanlı Türkçesine ait diğer eserlerle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir.