Thesis Type: Postgraduate
Institution Of The Thesis: Ankara Yildirim Beyazit University, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turkey
Approval Date: 2019
Thesis Language: Turkish
Student: YAŞAM KARADAĞ
Supervisor: Halime Şenay Güzel
Abstract:Bu çalışmanın amacı Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı olan ve olmayan ergenlerin öz-yeterlikleri ile ebeveynlerinin öz-yeterlik düzeyleri ve DEHB belirtilerinin karşılaştırılmasıdır. Araştırmaya Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Psikiyatri Anabilim Dalı Ergen Ünitesi'nde DEHB tanısıyla takipli, 14-17 yaş arasında, ek tanısı olmayan 46 ergen ve ebeveynleri ile Ankara'da çeşitli orta öğretim kurumlarında öğrenimine devam eden, hiçbir tanısı olmayan 42 ergen ve ebeveynleri alınmıştır. DEHB tanısı olan ve olmayan ergenler cinsiyet ve sınıf düzeyi bakımından eşleştirilmiştir. Ergen katılımcılar sosyo-demografik formun yanı sıra Ergenlerde Yetkinlik Beklentisi Ölçeği'ni doldurmuşlardır. Ebeveynler ise sosyo-demografik bilgiler formu ile Ebeveyn Yetkinlik Ölçeği, Wender Utah Derecelendirme Ölçeği ve Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Kendini Bildirim Envanteri'ni tamamlamış ve aynı zamanda Çocuk ve Ergenlerde Davranış Bozuklukları için DSM-IV'e Dayalı Tarama ve Değerlendirme Ölçeği ile çocuklarını değerlendirmişlerdir. Çalışmadan edinilen veriler SPSS 23.0 paket programıyla analiz edilmiştir. Çalışmanın hipotezlerini test etmek amacıyla normal dağılım gösteren parametrelerin iki grup karşılaştırmalarında Student t testi, normal dağılım göstermeyen iki grup karşılaştırmalarında ise Mann Whitney U testi kullanılmıştır. İkiden fazla bağımsız grup karşılaştırılmalarında ise normal dağılım gösterenlerde tek yönlü varyans analizi (ANOVA), normal dağılım göstermeyenlerde Kruskal-Wallis testleri kullanılmıştır. Bunun sonucunda DEHB'li olan ve olmayan ergenlerin öz-yeterliklerinin cinsiyet ve yaşa göre değişmediği, ergenlerin genel ve akademik öz-yeterlik inançlarının DEHB tanısının varlığına bağlı olarak gruplar arasında anlamlı farklılık gösterdiği ve DEHB tanısı olmayan ergenlerin genel ve akademik öz-yeterlik inançlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. Ergenlerin sosyal ve duygusal öz-yeterlik inançları incelendiğinde ise gruplar arasında anlamlı farklılık görülmemiştir. DEHB grubu kendi içinde değerlendirildiğinde ise sadece dikkatsizlik sorunu yaşayan ergenlerin sosyal ve duygusal öz-yeterlik inançlarının bileşik görüm olan ergenlerden yüksek olduğu, bununla birlikte akademik ve genel öz-yeterlik inançlarının farklılaşmadığı bulunmuştur. Ergenler ile ebeveynlerinin öz-yeterlik inançları ele alındığında ise DEHB'li olan ve olmayan ergenlerin öz-yeterlik inançları ile annelerinin ebeveynlik öz-yeterlik inançları arasında pozitif yönde küçük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu, babaların ebeveynlik öz-yeterlik inançlarıyla ise sadece DEHB'li olmayan ergenlerin öz-yeterlik inançları arasında pozitif yönde ve küçük düzeyde anlamlı ilişki olduğu bulunmuştur. Ebeveynlerin öz-yeterlik inançları karşılaştırıldığında ise, DEHB'li çocuğu olan anneler ve babaların öz-yeterlik inançlarının DEHB'li çocuğu olmayanlardan anlamlı düzeyde düşük olduğu, DEHB'li çocuğu olan annelerin öz-yeterlik inançlarının gelir seviyesine göre farklılaştığı, geliri düşük olan annelerin ebeveyn öz-yeterliğinin düşük olduğu, bununla birlikte DEHB'li çocuğu olan babalar ile DEHB'li çocuğu olmayan anneler ve babaların öz-yeterlik inançlarının gelire bağlı değişmediği bulunmuştur. Son olarak da DEHB'li çocuğu olan ve olmayan ebeveynlerin DEHB belirtileri incelendiğinde DEHB'li çocuğu olan anneler ve babaların, olmayanlara göre yetişkin DEHB belirtilerini daha çok gösterdiği, çocukluk dönemi DEHB belirtileri açısından ise babalar arasında anlamlı farklılık saptanırken, iki grubun anneleri arasında anlamlı farklılık olmadığı saptanmıştır. Bulgular alanyazın çerçevesinde tartışılmış; bu araştırmanın sınırlılıklarından ve ileride yapılacak benzer çalışmalar için önerilerden bahsedilmiştir.