IRAQI-Turkish Relations 1990-2014


Thesis Type: Doctorate

Institution Of The Thesis: Ankara Yildirim Beyazit University, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Turkey

Approval Date: 2017

Thesis Language: English

Student: Abdulrazzaq Rabeea AHMED

Supervisor: MUSTAFA SITKI BİLGİN

Abstract:

Mevcut tez, günümüzdeki Irak-Türkiye ilişkilerinin daha iyi anlaşılması için tarihsel altyapının ortaya konmasının bir gereklilik olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu sonuçtan hareketle iki ülke arasındaki tarihsel çerçeveyi teşkil temel olay ve sorunlara yoğunlaşarak 1923-26 yılları arasındaki Musul Sorunu, 1937 yılında imzalanan Sadabad Paktı ve 1955'te kurulan Bağdat Paktı gibi temel konuları ele almıştır. Özellikle Irak ve Türkiye arasında imzalanan bu paktların, iki ülke arasındaki iyi komşuluk ilişkilerinin tesis edilmesinde ve ikili münasebetlerin geliştirilmesinde büyük rol oynadığı ortaya kondu. Daha sonra, 1960'lardan itibaren İki ülke arasındaki ilişkilerde öncelikli konu güvenlik kaygıları oldu ve bu durum 1990'lı yıllara kadar devam etti. Türkiye, 1990'larda Kürtleri Saddam Rejimine karşı korumak için Irak'a karşı oluşturulan uluslararası koalisyona destek verdi ve Kuzey Irak'ta Uçuşa Yasak Bölge tesis edilmesi sürecine katıldı. Ne var ki Türkiye, bu yıllarda Irak'a karşı uygulanan ekonomik ambargodan olumsuz yönde etkilendi. Bu dönemde Irak-Türkiye İlişkileri ekonomik ve siyasi ambargolardan kötü etkilense de sonraki yıllarda ikili ilişkiler hızla yeniden düzelmeye başladı. Fakat son dönemlerdeki Irak-Türkiye ilişkilerini etkileyen iç ve dış dinamikler, kuruluş yıllarındaki faktörlere oranla çok daha farklı alanlara kaymış ve farklı yönlerde şekillenmiştir. Değişen ve gelişen siyasi, ekonomik ve stratejik parametreler Irak-Türkiye ilişkilerini olumlu ve olumsuz yönde ve pek çok alanda etkilemiştir. Ancak oluşan tüm güncel ve konjektürel şartlar her iki ülkenin yekdiğerine olan güvenlik, ekonomi ve enerji alanlarındaki işbirliği ihtiyacını azaltmadığı gibi tam tersine çoğaltmıştır. Mevcut tezin en önemli bulgu ve vurgularından biri bu durumun tespit edilmesidir. 2002 yılından itibaren Irak-Türkiye ilişkilerini etkileyen önemli olaylar incelendiğinde bunların, Türkiye'deki hükümet değişikliği ve 2003'te Irak'ta başlatılan Amerikan savaşı olduğu görülmektedir. Çünkü Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Hükümeti, Irak ve komşu Arap ülkelerine karşı yeni ve aktif bir dış politika anlayışı benimsedi. Irak, bu politikanın önemli ayaklarından biri oldu. Ayrıca, Irak içinde, bölgede ve uluslararası siyasette meydana gelen köklü algı değişimleri Türkiye'nin Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) ile ilişkilerinin gelişmesine neden oldu. 2006-2011 yılları arasında Türkiye'nin takip ettiği "Sıfır Sorun" politikası Irak'la ilişkilerinin gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Bu çerçevede 2008 yılında iki ülke arasında "Yüksek Stratejik İşbirliği Konseyi" oluşturulmuş ve 48 anlaşma imzalanmıştır. Fakat bu verimli siyasi ve ekonomik zemin 2011'den itibaren Arap Ayaklanmalarının patlak vermesi ve DAİŞ'in yükselişi neticesinde yerini birçok engel ve zorluğun ortaya çıkışına terk etti. Söz konusu bu durum, az ya da çok benzer bir şekilde 2014 yılına kadar devam etti.